متوکسالن (Methoxsalen) با نام تجاری (Deltasoralen) همراه با اشعه ماوارء بنفش (PUVA) برای درمان التهابات پوستی نظیر اگزما، پسوریازیس و تظاهرات جلدی سلول‌ های T که به سایر درمان‌ ها پاسخ نمی دهد به کار می رود.

مکانیسم اثر:

متوکسالن یک مشتق پسورالن است و همان طور که از ساخت DNA، تقسیم سلولی و ساخت و تخریب سلول‌ های اپیدرم ممانعت می ‌کند، ممکن است باعث افزایش فعالیت تیروزیناز در سلول‌های سازنده ملانین شود. رنگدانه‌ سازی موفقیت‌آمیز نیازمند حضور ملانوسیت‌ های فعال است.

فارماکوکینتیک:

جذب متوکسالن از دستگاه گوارش خیلی متغیر است و پاسخ ضعیف برخی به درمان با این دارو ممکن است ناشی از جذب ناقص آن باشد، متوکسالن توسط اشعه ماوراء بنفش A با طول موج بلند (UVA) در محدوده طول موج ۴۰۰-۳۲۰ نانومتر (حداکثر اثر در ۳۶۵ نانومتر) فعال شده است و در کبد متابولیزه می ‌شود.

نیمه عمر متوکسالن در فرمولاسیون کپسول‌های ژلاتینی سخت ۱/۱ ساعت است و زمان لازم برای شروع اثر آن در درمان پسوریازیس تا ۳۰ بار مصرف دارو (۱۰ هفته یا بیشتر) برای حساسیت پوست به نور آفتاب تا یک ساعت و برای برنزه کردن پوست چند روز می‌باشد. ۹۰-۸۰ درصد این دارو طی هشت ساعت و ۹۵ درصد آن طی ۲۴ ساعت به صورت متابولیت از طریق کلیه‌ ها ۱۰-۴ درصد آن از راه مدفوع دفع می ‌شود. پیوند پرتئین دارو زیاد می‌باشد.

هشدارها:

در صورت وجود زالی، هیدرآ، کاهش رنگدانه‌ سازی پوست با منشأ عفونی، لوپوس اریتماتوز حاد، پورفیری یا خشکی پوست، پیگمانتوز، آب مراورید، سابقه ابتلای به سرطان پوست، مصرف آرسنیک، یا درمان با داروهای سیتوتوکسیک، قطران زغال سنگ، اشعه ایکس و UVB باید با احتیاط مصرف شود.

مصرف متکوسالن و UVA در انسان باعث افزایش خطر بروز سرطان سلول‌های سنگفرشی پوست شده است. این خطر در بیماران دارای عوامل مساعدکننده از قبیل داشتن پوست نازک یا حساسیت مفرط، نور آفتاب، سابقه ابتلای به سرطان پوست، قرار گرفتن در معرض نور یونیزه کننده، قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور آفتاب یا سابقه درمان با قطران زغال‌سنگ و UVB به مدت طولانی و آرسنیک یا تماس موضعی با گاز خردل بیشتر می باشد.

منافع مصرف دارو در برابر مخاطرات آن موارد بیماری‌های زالی، هیدره آ یا لکودرما با منشأ عفونی، لوپوس اریتماتوز حاد و پورفیریایی که با افزایش حساسیت به نور همراه می‌باشد، باید سنجیده شود.

عوارض جانبی:

بروز آب مراورید با مصرف دارو گزارش شده است، اما چنانچه به هنگام قرار گرفتن در معرض نور آفتاب یا اشعه ماوراء بنفش تا مدت ۲۴ ساعت بعد از مصرف دارو از عینک‌های آفتابی جاذب UVA استفاده شود، خطر بروز این بیماری خیلی کاهش می ‌یابد.

علائم مصرف بیش از حد دارو یابیش از حد قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش شامل تاول زدن یا پوسته‌ریزی پوست، قرمزی و زخم شدن پوست و ورم به ویژه در پا یا قسمت تحتانی ساق پا می ‌باشد. عوارض شایعی مانندخارش پوست و تهوع نیز گزارش شده است.

پیری زودرس پوست ممکن است متعاقب درمان طولانی مدت با PUVB بروز نماید . این اثر دائمی است و مشابه قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید است.

هپاتیت سمی نزد بیماران تحت درمان بامتوکسالن گزارش شده است، لیکن ارتباط آن با مصرف دارو روشن نمی‌ باشد.

تداخل دارویی:

مصرف همزمان سیستمیک یا موضعی متوکسالن باسایر داروهای حساس‌ کننده به نور مانند قطران زغال‌سنگ یا مشتقات آن، مدرهای تیازیدی، گریزئوفولوین، اسیدنالیدیکسیک، فنوتیازین‌ ها، سولفونامید ها و تتراسایکلین‌ ها می ‌تواند باعث حساسیت بیشتر به نور شود.

مصرف همزمان فنوتیازین‌ ها با متوکسالن به صورت سیستمیک ممکن است باعث تشدید آسیب فتوشیمیایی به مشیمیه، شبکیه و عدسی شود.

مصرف همزمان متوکسالن با مواد غذایی حاوی فوروکومارین ماند لیمو، انجیر، جعفری، هویج فرنگی، خردل، هویج و کرفس به دلیل خطر بروز مسمومیت اضافی ناشی از نور توصیه نمی‌ شود.

نکات قابل توصیه:

اثربخشی دارو ممکن است نیازمند ۸-۶ هفته زمان باشد، لذا نباید مقدار دارو یا مدت قرار گرفتن در معرض اشعه را (به دلیل خطر بروز سوختگی‌ های وخیم) افزایش داد.

چنانچه مصرف یک نوبت از دارو فراموش یا به تأخیر افتاد، برای برنامه‌ریزی مجدد درمان با نور، باید به پزشک مراجعه شود.

از قرار دادن پوست در معرض آفتاب (حتی از شیشه پنجره یا در روز ابری) برای حداقل ۲۴ ساعت قبل از مصرف دارو و ۸ ساعت پس از درمان بایدخودداری شود.

در طول روز (حتی در نور مستقیم) باید تا ۲۴ ساعت پس از مصرف دارو از عینک آفتابی استفاده گردد و لب‌ها تا ۱۵ ساعت بعد از درمان با مواد محافظت‌کننده در برابر آفتاب پوشانیده شوند.

بهتر است دارو بر نواحی محدودی از پوست استعمال شود و متعاقب قرار گرفتن در معرض آفتاب یااشعه ماوراء‌بنفش از روی پوست برداشته شود.

دارو با غذا یا شیر مصرف شود.

مقدار مصرف:

خوراکی:

برای درمان مایکوزیس فونگوئیدز یا پسوریازیس بزرگسالان و کودکان با سن بیشتر از ۱۲ سال مقدار mg/kg/day0/6 برای ۳-۲ بار در هفته (با حداقل ۴۸ ساعت فاصله بین دفعات مصرف) ۳-۲ ساعت قبل از قرار گرفتن در معرض نور بر اساس نوع پوست و پاسخ به درمان و همچنین بر حسب دستورالعمل کارخانه سازند دارو برای استفاده از منابع خاصی از نور تعیین می‌شود.

مقدار مصرف دارو پس از ۱۵ بار تجویز می‌تواند به mg10 بر اساس دستورالعمل کارخانه سازنده افزایش یابد دفعات استفاده از دارو را می‌ توان به تدریج تا میزان لازم برای درمان نگهدارنده کاهش داد و مدت زمان قرار گرفتن در معرض UVA را بر اساس پاسخ بیمار به دارو تنظیم کرد.

موضعی:

مقدار کمی از لوسیون روی ضایعات پسوریازیس مالیده می‌ شود. مدت ۲-۱ دقیقه صبر کرده تا خشک شود و سپس مصرف دارو تکرار می‌ شود. این عمل ۵/۲-۲ ساعت قبل از قرار گرفتن در معرض UVA انجام می‌ شود. متعاقب در معرض قرار گفتن، ضایعات باید با آب و صابون شستشو داده شوند و توسط یک کرم محافظ ضد افتاب محافظت شوند.

زمان اولیه قرار گرفتن در معرض آفتاب نباید از یک دقیقه تجاوز نماید و این زمان بااحتیاط زیاد می‌گردد. در مورد نور مصنوعی، زمان اولیه نباید از نصف مدت زمانی که در نتیجه تماس با افتاب باعث بروز اریتم می‌ شود تجاوز کند و یا این که بر اساس حداقل مقدار سمیت نوری و دستورالعمل کارخانه سازنده برای منابع خاصی از نور تنظیم گردد. درمان پینشهادی کارخانه سازنده هفته‌ای یک بار است، معهذا برخی از پزشکان درمان در هر ۵-۳ روز را توصیه می‌ نمایند.

اشکال دارویی:

قرص ۱۰ میلی گرمی

محلول یک درصد

کرم یک درصد