کرایوتراپی یا کرایوسرجری با نام علمی (Cryotherapy)، یکی از روش‌ های رایج برای درمان ضایعات پوستی پسوریازیس است که می‌ تواند به صورت سرپایی انجام شود. این روش بر مبنای تخریب سلول‌ های هدف با سرد کردن ناگهانی آن‌ ها پایه ریزی شده است و برای طیف وسیعی از مشکلات پوستی کاربرد دارد. در بسیاری از موارد، کرایوتراپی یک ضایعه باید چند نوبت انجام شود تا نتیجه‌ مطلوب حاصل شود.

مکانیسم اثر:

در این پروسه‌ درمانی از نیتروژن مایع و به میزان کمتر اکسیژن و هیدروژن مایع (با دمای زیر صفر) استفاده می شود.
مکانیسم کرایوتراپی را در ۳ فاز می توان تشریح کرد:

فاز اول، فاز انتقال حرارت:

رایج‌ ترین ماده مورد استفاده در کرایو، نیتروژن مایع است که نقطه جوشی معادل ۱۹۶- درجه سانتی گراد دارد و با استفاده از آن بر روی ضایعه یک فاز انتقال حرارت سریع از پوست به مایع فریز کننده اتفاق افتاده و مقدمات تخریب سلولی در محل ضایعه فراهم می شود.

فاز دوم، فاز تخریب سلولی:

فریز ضایعه به سبب شرایط هیپراسمتیک داخل سلولی، تخریب ناگهانی و سریع سلولی را به دنبال دارد. مطالعات نشان داده است که پس از یک تخریب سریع، توانایی تولید کلاژن فیبروبلاست‌ ها به حداقل می رسد و این، موجبات درمان ضایعاتی نظیر پسوریازیس را به بهترین وجه فراهم می کند.

فاز سوم، فاز التهابی:

این التهاب با قرمزی همراه است و پاسخ طبیعی به فرایند مرگ سلولی می باشد. عدم کنترل مناسب این فاز می‌ تواند منجر به تشکیل تاول و درنهایت اسکار شود.

تحقیقات و مطالعات کرایوتراپی:

در این پژوهشی که بر روی بیماری پوستی پسوریازیس انجام شده است هدف بررسی اثر درمانی کرایوتراپی بر روی بیماری پسوریازیس پلاک دار بوده است. فلذا این تحقیق در بیمارستان رازی بر روی تعداد ۳۰ بیمار که به این مرکز مراجعه کرده بودند صورت گرفت.

در این تحقیق متغیرها عبارت بودند از: جنس بیماران، سایز پلاک های کرایو شده، تعداد دفعات کرایو، اولیه یا عودکننده بودن بیماری هدف رسیدن به این مهم بوده است که فاکتورهای فوق چه تاثیری در روند بهبودی بیماران با روش درمانی کرایوتراپی بر جای خواهند گذاشت.

اهم یافته‌ های حاصل از این تحقیق چنین بود:

آقایان نسبت به خانمها به این روش بهتر پاسخ می‌ دهند.

تعداد دفعات کرایوتراپی بر بهبود ضایعات اثر مثبت دارد.

پلاکها با سایز کوچک تا متوسط بهتر از بقیه به این روش پاسخ می‌ دهند.

بیمارانی که برای اولین بار دچار بیماری شده‌اند پاسخ بهتری نشان خواهند داد.

بروز طاول بر روی ضایعات نقش موثری در بهبود ضایعات خواهند داشت.

این روش عارضه‌ ای در بیماران به وجود نیاورد.

مواد کرایوتراپی:

موادی که از آن برای منجمد کردن ضایعات پوستی استفاده می شود

عبارتند از:

نیتروژن مایع (رایج ترین روش مورد استفاده توسط پزشکان)

دی اکسید کربن ( که بیشتر ۲۰ سال گذشته استفاده می شد)

اتردایمتیل و پروپان یا DMEP

دیگر موارد کاربرد کرایوتراپی:

تغییر رنگ پوست (پیگمانتاسیون ها): مانند لک‌ های ناشی از آفتاب و ولنتیگو

برخی ضایعات پیش بدخیمی: مانند کراتوز آکتینیک

ضایعات عروقی مانند: انواع همانژیوم‌ ها از جمله سارکوم کاپوزی

برخی ضایعات ویروسی مثل زگیل و مولوسکوم کنتاژیوزوم

کیست‌ ها و ضایعات توموری خوش خیم مانند: میلیا، زائده‌های گوشتی (skin tag) و کراتوز سباسه

اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئیدها

مراقبت از ناحیه درمان شده:

ناحیه درمان شده به احتمال زیاد در عرض چند ساعت تاول خواهد زد. گاهی اوقات تاول سفید است و به علت خونریزی گاهی قرمز یا بنفش (ضرری ندارد) است. اگر ناحیه تحت درمان نزدیک به چشم باشد ممکن است نهایتا باعث پف کردن پلک چشم شود، به خصوص صبح بعد از عمل، اما تورم بعد از چند روز بهبود پیدا می کند.

در عرض چند روز پوسته پوسته شدن رخ می دهد و تاول به تدریج خشک می شود. معمولا در مدت زمان بهبود نیازی نیست که به ناحیه درمان شده توجه خاصی داشته باشید. ناحیه تحت درمان را می توان با ملایمت یک یا دو بار در روز شست و باید آن را تمیز و پاکیزه نگاه داشت. پانسمان اختیاری است، اما توصیه می شود که این کار انجام شود در صورتی که منطقه آسیب دیده در معرض تروما و یا اینکه توسط لباس روی آن پوشانده می شود.

عوارض جانبی:

عوارض حاد:

شامل: سردرد، تاول و درد در محل ضایعه که به خصوص در مورد کلوئیدها بسیار شدید است.

عوارض تاخیری:

ل خونریزی، عفونت و تشکیل بیش از حد بافت ترمیمی (گرانولاسیون) است.

عوارض دائمی:

آلوپسی (از بین رفتن دائمی فولیکول‌های مو)، آتروفی و تحلیل پوست، اسکار دائمی، و کم رنگ شدن محل ضایعه (هیپوپیگمانتاسیون) که ضایعه‌ی اخیر در افرادی با پوست تیره شایع تر است.

موارد منع مصرف:

منع مصرف نسبی:

ل سرما، سابقه‌ کهیر سرما، کرایوگلوبینمی (نوعی ناهنجاری خونی)، سابقه‌ سندرم رینود، هر بیماری که در آن سطح بالای کرایوگلوبولین وجود دارد (مثل کولیت اولسروز فعال، بیماری کلاژن و اسکولار شدید و فعال)، و در ضایعات پوستی اطراف چشم.

منع مصرف مطلق:

حساسیت شناخته شده یا واکنش های ناخواسته مهم نسبت به کرایوتراپی، بیمارانی که احتمال هیپوپیگمانتاسیون را قبول نمی‌ کنند، برخی بدخیمی ها (ملانوم و کارسینوم سلول‌های سنگفرشی)، ضایعاتی که در مناطق با خونرسانی ضعیف واقع شده‌اند، و ضایعاتی که نیاز به بیوپسی برای تشخیص دارند.

موارد احتیاط:

در افراد مسن و کودکان: به علت احتمال بیشتر تشکیل تاول و اسکار

افراد دیابتی: به علت احتمال عدم ترمیم مناسب و ایجاد زخم پس از انجام کرایوتراپی

افراد با پوست تیره: به علت احتمال تغییر رنگ محل ضایعه (هیپوپیگمانتاسیون)

پوست آسیب دیده (بر اثر آفتاب، استفاده موضعی از کورتیکواستروئیدها و …): به علت افزایش خطر تشکیل تاول و نکروز

بارداری: به علت افزایش کرایوگلوبولین‌ ها و خطر پاسخ بیش از حد به کرایوتراپی

نواحی اطراف اعصاب: به علت خطر نوروپاتی محیطی

نکته مهم:

انجماد ممکن است مناسب ترین راه برای خلاص شدن از انواع مختلفی از ضایعات سطح پوست باشد. نسبتا ارزان، ایمن و قابل اعتماد است. با این حال، تشخیص صحیح ضایعات پوستی بسیار مهم است. نباید از روش کرایوتراپی برای درمان ملانوم و یا هر ضایعه رنگدانه شکل تشخیص داده نشده که ممکن است ملانوم باشد استفاده کرد.