ژیکزیست‌ داروها یا داروهای بیولوژیک (Biopharmaceutical) داروهایی هستند که از منابع زیستی گرفته شده باشند. واکسن،خون و فراورده‌ های آن، یاخته‌های سوماتیک،آلرژن‌ها،بافت‌های زیستی و پروتئین‌های نوترکیب‌ کننده شناخته‌شده‌ترین انواع زیست‌ داروها به شمار می‌روند.
داروهای بیولوژیک داروهائی هستند که برای کاهش التهاب و آسیب های مفصلی ساخته شده اند.

این داروها با تکنیک خاص مهندسی ژنتیک ساخته می شوند. داروهای بیولوژیک برروی مولکول های مختلفی اثر می کنند که همه آن ها به نوعی در کاهش التهاب و آسیب های مفصلی نقش دارند. این مولکول ها در سلول های سیستم ایمنی ، مفاصل و یا موادی که در مفاصل تولید می شوند وجود دارند. در سال ۱۹۹۸ اولین داروی بیولوژیک به نام اتانرسپت (Etanercept) برای درمان آرتریت روماتوئید به بازار آمد.

بعد از آن طولی نکشید که سایر داروهای بیولوژیک یکی بعد از دیگری ساخته شد و برای بیماری های مختلف روماتیسمی مورد استفاده قرار گرفت. اثرات درمانی این داروها نسبت به داروهای غیر بیولوژیکی سریعتر ظاهر می شوند.

انواع داروهای بیولوژیک:

درحال حاضر چند نوع داروی بیولوژیک موجود است که هر نوع از آن ها ، بر روی ملکول خاصی تاثیر می کنند. این داروها عبارتند از:
داروهائی که بر روی TNF اثر می کنند : این نوع داروها بر روی مولکولی به نام (Tumor Necrosis Factor(TNF اثر می کنند و به بلوک کنند های TNF یا داروهای anti TNF نامیده می شوند. این داروها برای درمان آرتریت روماتوئید ، آرتریت کودکان ، آرتریت پسوریاتیک و اسپوندیل آرتریت آنکیلوزانت مصرف می شوند.

این داروها عبارتند از:

اتانرسپت (Etanercept)

اینفلکسی مب (Infliximab)

آدالی مومب (Adalimumab)

گولی مومب (Golimumab)

سرتولیزو مب پگول (Certolizumab Pegol)

داروهائی که بر روی Interlukin-1 اثر می کنند: آناکینرا (Anakinra)

داروهائی که بر روی Interlukin-6 اثرمی کنند: توسیلی زومب (Tocilizumab)

دارهائی که لنفوسیت های B را از بین می برد: ریتوکسی مب (Rituximab)

داروهائی که از فعال شدن لنفوسیت های T جلوگیری می کنند: آباتاسپت (Abatacet)

داروهای بیولوژیک برای چه بیمارانی تجویز می شوند؟

با آنکه داروهای بیولوژیک در دهه گذشته،درمان بیماری آرتریت روماتوئید و بیماری پوستی پسوریازیس و برخی دیگر از بیماری های روماتیسمی را در بسیاری ازکشورها دگرگون ساخته است ، اما مشکل بزرگ این داروها، قیمت بسیار بالای آن ها می باشد. بطور متوسط هزینه درمان با این داروها حدود معادل ۱۵۰۰۰ دلار برای یک سال می باشد. در کشور ما اکثر سازمان های بیمه های پایه ، هزینه درمان را متقبل نمی شوند.داروهای بیولوژیک را هم باید به مدت طولانی مصرف کرد ، بدین معنی که دوره درمان بعد از یک سال یا یک مدت معین تمام نمی شود. بنابراین قبل از شروع درمان با این داروها، حتما باید وضعیت

اقتصادی بیمار و خانواده وی در نظر گرفته شود. داروهای بیولوژیک برای بیمارانی تجویز می شود که با وجود مصرف داروهای زمینه ای تغییر دهنده[Disease Modifying Antirheumatic Drugs(DMARDS)] و به مدت کافی ،هنوز بیماری فعال داشته باشند. در کشورهای مختلف ، تجویز این داروها با قوانین خاصی کنترل می شوند.

تصمیم گیری در مورد مصرف داروهای بیولوژیک برای بیماری های پسوریازیس ، باید توسط پزشک متخصص و با درنظرگرفتن تمام جوانب اعم از فوائد دارو ، هزینه و عوارض احتمالی آن برای هر بیمار صورت گیرد. اکثر داروهای بیولوژیک ، همراه با متوترکسات و یا سایر داروهای زمینه ای مصرف می شوند. در مقایسه با داروهای غیر بیولوژیک ، داروهای بیولوژیک سریعتر بر روی بیماری اثر می کنند.

عوارض داروهای بیولوژیک:

علاوه بر عوارض خاص هر دارو که شامل واکنش های اطراف محل تزریق و واکنش های حساسیتی است ، همه داروهای بیولوژیک عوارض مشترکی دارند که عبارتند از:

عفونت : یکی از شایعترین و مهمترین عارضه داروهای بیولوژیک عفونت می باشد. چون سیستم ایمنی با این داروها تغییر رویه می دهند، قدرت مقابله بدن با عفونت در موقع مصرف این داروها کم می شود.

بطور مثال بیمارانی که تحت درمان با داروهای بیولوژیک هستند اگر مبتال به آنفلوآنزا شوند شدت بیماری در آنها بیشتر از افراد دیگر خواهد بود ویا احتمال ابتلا به عفونت های شدید در آنها زیاد می شود. احتمال فعال شدن بیماری توبرکولوز (سل) در کسانی که سل خاموش دارند و بیماری هپاتیت B با مصرف بعضی از داروهای بیولوژیک وجود دارد.

قبل از شروع درمان با داروهای بیولوژیک ،پزشک دستور انجام تست پوستی بیماری سل (توبرکولین یا PPD) ، عکسبرداری از ریه ها، و انجام آزمایشات خون برای بیماری هپاتیت را میدهد.در هنگام درمان با داروهای بیولوژیک ، واکسن هائی که در آنها ویروس زنده وجود دارد مانند واکسن خوراکی فلج اطفال ، آبله مرغان – سرخک – سرخجه – اوریون و نوعی از واکسن آنفلوآنزا که از طریق بینی مصرف می شود، نباید استفاده شود.از طرف دیگر انجام واکسیناسیون بر ضدپنوموکوک (یک بار) و تزریق ساالنه واکسن آنفلوآنزا (نوع تزریقی) در بیماران توصیه می شود.

سرطان : گزارشاتی مبنی بر افزایش سرطان بخصوص لنفوم – سرطان غدد لنفاوی- در بیمارانی که از بعضی از انواع داروهای بیولوژیک (بویژه داروهای ضد TNF) استفاده می کنند وجود دارد و
این موضوع در بروشورهای این داروها نوشته شده است. از طرف دیگر شیوع سرطان در بیماران مبتال به آرتریت روماتوئید ، بدون درنظرگرفتن مصرف دارو، نیز بیشتر از افراد دیگر است.

خطرات احتمالی داروهای بیولوژیک در دراز مدت:

چون سابقه استفاده از داروهای بیولوژیک زیاد نیست ، فعلا نمیتوان در مورد خطراتی که ممکن است چندین سال بعد اتفاق بیافتد اظهار نظر کرد.
استفاده از داروهای بیولوژیک بلافاصله قبل از حاملگی ، در زمان حاملگی و در شیردهی ممنوع است.در مورد داروهای ضد TNF  سه ماه قبل از حاملگی و در مورد ریتوکسیمب شش ماه قبل از حاملگی باید دارو قطع شود.

در صورتی که سابقه برخی بیماریهای سیستم اعصاب نظیر مولتیپل اسکلروزیس (MS) و بعضی از سرطانها مانند لنفوم وجود داشته باشد ، نیز نباید از داروهای بیولوژیک استفاده شود.

تجویز داروهای بیولوژیک برای درمان بیماری پوستی پسوریازیس و سایر بیماری های روماتیسمی ، باید توسط پزشک متخصص و با درنظرگرفتن تمام جوانب اعم از فوائد دارو ، هزینه و عوارض احتمالی آن برای هر بیمار صورت بگیرد.

چگونگی مصرف داروهای بیولوژیک:

همه داروهای بیولوژیک ، به صورت تزریقی زیرجلدی یا وریدی مصرف می شوند. این داروها از موقع ساخته شدن تا موقع مصرف توسط بیمار باید در یخچال نگهداری شوند. در موقع مسافرت هم این داروها را باید در یخچال قابل حمل یا در کیف های حاوی یخ نگهداری کرد.

تزریقات زیر جلدی در پوست شکم یا با بالای ران ها توسط خود بیمار یا شخص دیگر انجام می شود. تزریقات وریدی حتما باید زیر نظر پزشک و در بیمارستان یا کلینیک هایی که مراکز سرم درمانی مجهز دارند انجام گیرند.

Cimzia
این دارو با نام ستولیزوماب پگول (certolizumab pegol) شناخته شده است. یک داروی بیولوژیک است که در سپتامبر ۲۰۱۳ توسط FDA برای درمان ورم مفاصل پسوریاتیک فعال تصویب شد. همچنین برای درمان آرتریت روماتوئید و بیماری کرون تایید شده است.Cimzia بصورت تزریق زیر پوست مصرف می شود. دوز توصیه شده برای ورم مفاصل پسوریاتیک ۴۰۰ میلی گرم در ابتدا ( دو تزریق ۲۰۰ میلی گرم) و در هفته دوم و هفته چهارم، یک دوز ۲۰۰ میلی گرم در هر هفته است.

enbrel
این دارو با نام اتانرسپت (etanercept) یک مهار کننده TNF آلفا است که برای افراد مبتلا به آرتریت متوسط تا شدید پسوریازیس در ژانویه سال ۲۰۰۲ و برای پسوریازیس در ماه آوریل سال ۲۰۰۴ تایید شد. همچنین برای درمان آرتریت روماتوئید تایید شده است .درمان شامل یک یا دو بار در هفته به خود تزریق زیر پوست است. دوز توصیه شده برای بزرگسالان مبتلا به ورم مفاصل پسوریاتیک ۵۰ میلی گرم در هر هفته است.همچنین برای درمان انکیلوزان اسپوندیلیت و آرتریت نوجوانان ایدیوپاتیک تایید شده است.

Humira
این دارو با نام ادالیموماب (adalimumab) یک مهار کننده TNF آلفا است که توسط FDA در اکتبر ۲۰۰۵ برای درمان ورم مفاصل پسوریاتیک و در ژانویه سال ۲۰۰۸ برای درمان پسوریازیس تاییدشد.

دوز توصیه شده برای بزرگسالان ۴۰ میلی گرم (میلی گرم) در هر هفته است. این دارو در زیر پوست تزریق می شود.این دارو نیز برای درمانآرتریت روماتوئید، آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان، اسپوندیلیت انکیلوزان و کرون تایید شده است.

Remicade
این دارو با نام اینفیلیکسیماب (Infliximab) توسط FDA در مه ۲۰۰۵ برای درمان ورم مفاصل پسوریاتیک و در سپتامبر ۲۰۰۶ برای درمان پسوریازیس تصویب شد . همچنین برای اسپوندیلیت انکیلوزان، کولیت اولسراتیو، آرتریت روماتوئید و بیماری کرون تایید شده است.در طول شش هفته اول درمان ورم مفاصل پسوریاتیک با رمی کید، افراد ۵ میلی گرم از این دارو در هر کیلوگرم (کیلوگرم) وزن بدن در سه تزریق در مطب دکتر دریافت خواهند کرد. پس از سه درمان اول، افراد همچنان تزریق رمی کید در فواصل منظم از هشت هفته دریافت خواهند کرد. مشابه انبرل و Humira، رمی کید نیزداروی ضد TNF آلفا است.

Simponi
این دارو با نام گولیموماب (golimumab) توسط FDA در آوریل ۲۰۰۹ برای درمان بزرگسالان مبتلا به آرتریت متوسط تا شدید پسوریازیس مورد تایید قرار گرفت. همچنین برای آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت انکیلوزان تایید شده است. Simponi با تزریق زیر پوست دریافت میشود. دوز توصیه شده برای بیماران مبتلا به ورم مفاصل پسوریاتیک ۵۰ میلی گرم یک بار در ماه است. Simponi همچنین یک مهار کننده TNF-آلفا است.

Stelara
این دارو با نام اوستکناماب (ustekinumab) توسط FDA در سپتامبر ۲۰۰۹ برای درمان پسوریازیس متوسط تا شدید پلاک تصویب شد. در سپتامبر سال ۲۰۱۳ FDA نیز تایید Stelara برای درمان بزرگسالان مبتلا به ورم مفاصل پسوریاتیک تصویب شد.Stelara توسط تزریق زیر پوست در هفته ۰ (هفته اول درمان) و هفته ۴ داده می شود، و سپس هر ۱۲ هفته پس از آن. دوز شروع توصیه شده ۴۵ میلی گرم برای افراد با وزن ۲۲۰ پوند یا کمتر، و ۹۰ میلی گرم برای کسانی که وزن بیش از ۲۲۰ پوند دارند.

داروهای آنتی TNF:
اتانرسپت (Etanercept) : تزریقات زیرجلدی آمپول های ۵۰ میلی گرمی یک بار در هفته یا ۲۵ میلی گرمی دو بار در هفته
اَدالیمومب (Adalimumab) : تزریقات زیرجلدی ۴۰ میلی گرم هر دو هفته یک بار یا هفته ای یکبار
اینفلکسی مب (Infliximab) : تزریقات وریدی مخلوط با سرم ، در کلینیک یا بیمارستان (پس از تزریق اول ، ۵ هفته و ۶ هفته بعد از اولین تزریق و سپس هر ۸ هفته تزریقات تکرار می شوند).آمپول های اینفلکسی مب ۱۰۰ میلی گرمی است و مقدار دارو بر حسب وزن بیمار ۳تا ۵ میلی گرم بازای هر کیلوگرم وزن بدن محاسبه می شود.

داروهای ضد اینترلوکین -۱:
اَناکینرا (Anakinra) : بشکل تزریقات زیرجلدی روزانه . این دارو بیشتر در یکی از انواع آرتریت کودکان (نوع سیستمیک که با تب همراه است) مورد مصرف قرار می گیرد.

داروهای ضد اینترلوکین- ۶ :
توسیلی زومب (Tocilizumab): تزریقات وریدی مخلوط با سرم در کلینیک یا بیمارستان بفاصله هر ۴ هفته صورت می گیرد.

داروهائی که بر روی لنفوسیت های B اثر می کنند:

ریتوکسی مب (Rituximab) یکی از این داروهاست که قبل از این که در درمان بیماری های روماتیسمی بکار گرفته شود ، در درمان لنفوم (سرطان غدد لنفاوی) استفاده می شده و هنوز هم استفاده می شود.

چنانچه بیماری آرتریت روماتوئید به داروهای آنتی TNF جواب مساعد ندهد ، از این دارو برای درمان استفاده می شود. بعضی از پزشکان قبل از تجویز داروهای آنتی TNF هم ، این دارو را برای درمان آرتریت روماتوئید تجویز می کنند.ریتوکسی مب بصورت آمپول های ۵۰۰ میلی گرمی وجود دارد.

مقدار مصرف آن برای درمان آرتریت روماتوئید ، ۱۰۰۰ میلی گرم مخلوط در سرم و به آهستگی طی مدت ۳ تا ۵ ساعت تزریق می شود. قبل از تزریق دارو برای جلوگیری از عوارض حساسیتی دارو، از کورتون تزریقی یا آنتی هیستامین ها استفاده می شود. هر دوره درمان شامل دو تزریق به فاصله دو هفته است . دوره بعدی درمان برحسب جواب بیمار بعد از ۶ ماه یا بیشتر ممکن است تکرارشوند.

داروهائی که ازفعال شدن لنفوسیت های T جلوگیری می کنند:

اَباتاسپت (Abatacept): مقدار مصرف این دارو بر حسب وزن بیمار ۵۰۰ میلی گرم یا ۷۵۰ میلی گرم یا ۱۰۰ میلی گرم (به ترتیب برای وزن های کمتر از ۶۰ کیلو گرم ، بین ۶۰ تا ۱۰۰کیلوگرم و بیشتر از ۱۰۰ کیلوگرم( محاسبه می شود. این دارو در مدت نیم ساعت به آهستگی در ورید تزریق می شود. دوره درمان هر هفته یک تزریق تا ۳ بار و سپس هر ۴ هفته ادامه درمان خواهد بود.