گیاه سرخارگل با نام علمی Echinacea angustifolia یک گیاه داروی می باشد که در تنظیم سیستم ایمنی بدن نقش فراوانی دارد و مصرف آن به درمان بیماری های پوستی پسوریازیس و اگزما کمک می کند. گیاه سرخارگل به دلیل وجود الکیلامید ها و پلی ساکاریدها اثر ضد التهابی موضعی دارد و تسکین دهنده زخم هاست. گیاه سرخارگل در بسیاری از کشورها به صورت وسیعی کشت شده و محصولات دارویی آن به صورت قرص ، آمپول ، کرمهای موضعی و … عرضه گردیده.

گیاه شناسی:

سرخارگل گونه ای گیاه گلدار بیشتر با مصرف دارویی است که از جنس Echinacea در خانواده کاسنی یا Asteraceae است و بومی شرق آمریکای شمالی است و در حال حاضر به صورت وحشی در بسیاری از نقاط شرق ، جنوب شرقی و میانه ایالات متحده دیده میشود

منشأ تمامی گونه های سرخارگل، آمریکای شمالی است و این گیاه نزد بومیان این مناطق از اهمیت فراوانی برخوردار است.

این گیاه برای اولین بار در سال ۱۳۷۲ توسط دکتر رضا امیدبیگی به ایران آورده شد و توسط آقای دکتر سید محمد فخر طباطبایی به نام سرخارگل نامگذاری گردید.

سرخارگل امروزه در اکثر نقاط اروپا و آسیا و حتی برخی نقاط ایران هم به طور انبوه کشت می شود. سرخارگل بصورت خودرو در جلگه های شمال شرقی تگزاس، میسوری و میشیگان یافت می گردد.

سرخارگل گیاهی علفی و چند ساله است که ارتفاع آن حداکثر به ۱ تا ۱٫۵ متر می رسد. برگ های پایین ساقه تخم مرغی تا نیزه ای شکل هستند که حداکثر ۳۰ سانتی متر طول و ۲۰ سانتی متر عرض دارند. ساقه از انشعابات فراوانی برخوردار بوده و دارای پرزهای زبر و خشن است.

ترکیبات مهم:

ترکیبات بسیار متنوعی در این گیاه وجود دارد که مهم ترین آن‌ها شامل حداقل هفت دسته مواد شامل پلی ساکارید‌ها، فلاونوئیدها، کافئیک اسید، اسانس، پلی استیلن‌ها، آلکامیدها و ترکیبات متفرقه هستند.

پلی ساکارید‌ها- تعدادی از محرک‌های ایمنی و ضد التهاب‌های متوسط پلی ساکاریدی در گیاه گزارش شده است، از جمله مهم‌ترین آنها اینولین به میزان ۹/۵% در ریشه و یا قسمت‌های هوایی وجود دارد.

فلاونوئیدها- میزان ۵/۰-۳/۰ درصد فلاونوئیدها در گیاه وجود دارد که از همه مهمتر روتوزید در آن است.

مشتقات اسید کافئیک از جمله اسید شیکوریک، اسید کلروژنیک و سینارین نیز در گیاه وجود دارد.

اسانس- میزان اسانس در برگ، گل و ریشه گونه‌ها کاملا متفاوت است و در فصول سال تغییر می‌کند. مهم‌ترین مواد موجود در اسانس‌ها شامل بورنئول و آلفاپی نن است. از ترکیبات دیگر می‌توان رزین‌ها، گلیکوپروتئین‌ها، استرول‌ها، اسیدهای چرب و مواد معدنی را نام برد.

اکیناسه گیاهی است که از برگ، گل و ریشه چندین گونه از این گیاه، برای ساخت دارو استفاده می شود.گاهی مواقع مردم از اکیناسه برای پوست خود جهت درمان جوش، آبسه، زخم ها و جراحت های پوستی، سوختگی ها، اگزما، پسوریازیس، صدمه های ناشی از اشعه ماوراء بنفش، تبخال، نیش زنبور و بواسیر استفاده می کنند. محصولات اکیناسه به صورت تجاری در اشکال مختلف از جمله قرص، شربت و چای موجود است.

از دیگر مواد مفید در این گیاه فنلها هستند که از خود گیاه در برابر آلودگی ها و اشعه UV محافظت می کند و علاوه بر این، خاصیت آنتی اکسیدانتی بالایی بر روی انسان دارند.

طریقه و میزان مصرف خوراکی:

به مدت یک هفته هر روز چهار فنجان دمنوش سرخارگل مصرف کنید. همچنین می‌توانید ۳۰ قطره از تنتور این گیاه را در یک لیوان آب بچکانید و هر روز ۳ مرتبه میل کنید. برای تهیه‌ی دمنوش نیز نصف قاشق چای‌خوری ریشه‌ی گیاه سرخارگل را با ۱۵۰ میلی‌لیتر آب به مدت ۱۵ دقیقه دم کنید.
فراورده‌های صنعتی این گیاه بر حسب میزان مواد موثر باید طبق راهنمای همراه دارو مصرف شوند. مدت مصرف برحسب احتیاج متفاوت است. ولی مصرف طولانی آن به طور معمول ۸ هفته پشت سر هم با یک هفته قطع دارو مناسب است و نتایج خوبی به بار می‌آورد.

مصرف موضعی:

مصرف موضعی فرآورده های نیمه جامد حاوی حداقل ۱۵% عصاره تغلیظ شده حداکثر برای ۸ هفته متوالی می باشد.

مصارف موضعی این گیاه شامل تسریع بهبود زخم و درمان موارد التهابی پوست است. اخیراً ۲۶ آزمایش بالینی کنترل شده (۱۸ تا به صورت تصادفی، ۱۱ تا به صورت ۲ سو کور) به طور سیستماتیک در آلمان بررسی در مورد این گیاه انجام شده اند. در ۱۹ آزمایش پروفیلاکسی یا درمان معالجه ای عفونت ها بررسی شد. ۴ آزمایش به بررسی کاهش اثرات جانبی پرتو درمانی پرداختند و ۳ تا از آن ها تعدیل پارامتر های اختصاصی ایمنی را بررسی کردند. بازبینی نتایج نشان می داد که فرآورده های حاوی اکیناسه تنظیم کننده های ایمنی موثری هستند.

در یک آزمون درازمدت با مقیاس وسیع اثر پمادی حاوی عصاره تغلیظ شده و لیوفیلیزه گیاه اکیناسه بر روی ۴۵۹۸ بیمار برای درمان موارد التهابی پوست، زخم ها، اگزما و پسوریازیس، سوختگی، عفونت هرپسی و واریس پا مورد مطالعه قرار گرفت. اثرات درمانی مفید پماد در ۸۵/۵ % موارد مشاهده شد. طول درمان افراد بین ۷-۱ تا ۱۵-۵ روز ادامه داشت.

مصرف موضعی فرآورده های نیمه جامد حاوی حداقل ۱۵% عصاره تغلیظ شده حداکثر برای ۸ هفته متوالی می باشد.

نکات قابل توجه:

۱- قبلا فقط از ریشه گیاه به عنوان دارویی استفاده می‌شده است ولی جدید از قسمت‌های هوایی گیاه نیز استفاده می‌شود.
۲- گیاه بومی نواحی آمریکاست، اما در سالهای اخیر کشت گونه اصلی آن در سطوح محدود در ایران انجام شده است.
۳- بهترین زمان جمع‌آوری ریشه گیاه پس از دوره گلدهی آن است. ریشه‌ها را از درون زمین خارج نموده، شسته، خرد نموده و خشک می‌کنند. سپس ریشه را پودر نموده، از پودر یا فرآورده‌های دیگر آن نظیر دم کرده، تنطور یا عصاره آن استفاده می‌کنند.

مصرف در دوران بارداری:

با توجه به عدم وجود مطالعات کافی با احتیاط مصرف گردد.

مصرف در دوران شیردهی:

با توجه به عدم وجود مطالعات کافی با احتیاط مصرف گردد.