حجامت با نام علمی Cupping جهت درمان بعضي از بيماري ها از جمله پسوریازیس به کار مي رود و در طب سنتي به عنوان ركن درمانی بیماری پسوریازیس به حساب مي آيد. حجامت داراي سابقه تاريخي هفت هزار ساله بوده و به عنوان يك سنت الهي در روايات و سيره پيامبران و ائمه اطهار (ع) مطرح گرديده و جزء احكام امضائي اسلام است.

یشترین کاربرد حجامت در بُعد پیشگیری است و با مکانیسم های مختلفی از جمله تنظیم سیستم ایمنی، تنظیم ترکیبات شیمیایی و هورمونی خون و تنظیم سیستم اعصاب خودکار بدن از ابتلا به انواع بیماریها پیشگیری می کند.

حجامت در واقع اعمال یک استرس فوری به سیستم ساکن دفاع عمومی بدن است تا آن را برعلیه کلیه عوامل درونی و بیرونی هشیار و فعال نماید.
بوسیله حجامت خونهای آلوده و غیر قابل استفاده (مانند روغن سوخته وسایل نقلیه) از بدن خارج می شود. این خونها به مرور زمان در پشت و برخی دیگر از نقاط بدن جمع شده و در فرصتهای مناسب به تدریج توسط بدن خارج می شود اما عملکرد بدن بیماران پوستی پسوریازیس در این زمینه بسیار کند است به گونه ای که به مرور زمان بر تراکم این خونهای آلوده افزوده می شود و موجب تشدید بیماری پوستی پسوریازیس می شود.
حجامت طبیعت مدبره را که روحی هوشمند در بدن ما است و بدن ما را به طرف تعادل سوق می دهد، تنظیم می کند و انحراف آن را می گیرد.

امروزه علی رغم پیشرفت روز افزون علم و ساخت داروهای شیمیایی باز هم شاهد بروز بیماری های جدید و لاعلاجی مانند پسوریازیس می باشیم که این امر خود بیانگر ناکارآمد بودن یا ناکافی بودن طب جدید به تنهایی است و به همین دلیل بشر امروز لاجرم باید بپذیرد که طب سنتی که نتیجه هزاران سال تحقیق و تجربه علما و دانشمندان در طول تاریخ بشر بوده است می تواند هنوز هم به عنوان عاملی موثر در پیشگیری و درمان بیماری پوستی پسوریازیس باشد.

تاریخچه:

استفاده از حیوانات برای ایجاد اثر مَکِشی روی پوست جزو اولین روش های ابداعی بشر در امر درمان است. ساده‌ترین کاربرد آن مکش چرک یا سم و نیش حیوانات بوده است. شواهد این نوع کاپینگ در تمامی نقاط جهان یافت شده است. اما قدیمی‌ترین شواهد مستند مبتنی بر استفاده از کاپینگ در پزشکی به مصر باستان (۱۵۰۰ قبل میلاد) باز می‌گردد. پس از آن شواهد این روش درمانی در نوشته‌ های چینی در هزار سال قبل از میلاد یافت شده است.

کاپینگ به عنوان بخشی از طب سنتی چین و در قلمرو طب سوزنی امروزه نیز کاربرد دارد. در قرن هفتم قبل از میلاد در لوحه‌ های خط میخی یافت شده از امپراتوری آشور نیز از کاپینگ یاد شده است و پس از آن بقراط در قرن پنجم قبل از میلاد از این روش درمانی نام برده است. امروزه، حجامت در کشورهای عربی و مسلمان مقبولیت بیشتری دارد. مقبولیت حجامت در میان مسلمانان ناشی از حدیث‌ هایی است که از پیامبر اسلام در توصیه به حجامت نقل شده است.

روش انجام حجامت:

پس از معاینه و اخذ شرح حال از بیمار موضعی كه برای حجامت تعیین شده است ضدعفونی گشته سپس با لیوان حجامت كه بصورت یكبار مصرف ساخته شده به مدت چند دقیقه بادكش می شود، بعد ازایجاد انبساط چند خراش سطحی ایجاد می گردد، آنگاه به تناسب وضعیت جسمی، بالینی و عروقی بیمار در سه الی پنج مرحله از وی خون گرفته می شود. این عملیات مجموعا در مدت حدود ۲۰ دقیقه انجام می شود كه خون گرفنه شده حداكثر به ۵۰تا۷۰ سی سی بالغ می گردد. درحجامت خشك مرحله خونگیری انجام نمی شود.

مقدار مناسب برای كشیدن شدن پوست به درون ظرف مكش به میزان ۱ تا ۱٫۵ سانتی متر از بالاترین حد گنبد پوست مكیده شده تا لبه ظرف مكش است. برای آماده سازی بهتر موضع حجامت جهت حصول نتیجه بهتر از حجامت نوع خشك یا تر می توان موضع حجامت را با روغن زیتون، روغن سیاهدانه و یا گل بنفشه چرب نمود.

انواع حجامت:

در طب سنتی ایران حجامت به طور كلی به دو دسته تقسیم می شود:

حجامت خشك یا بادكشی (Dry cupping)
حجامت تر (Wet cupping)

حجامت خشك : نوعی حجامت است كه در آن خونی از بدن خارج نمی شود، بلكه تنها عمل مكش یا Suction روی پوست انجام می شود. حجامت خشك خود بر دو قسم است:
الف : سرد و خشك،
ب ـ گرم و خشك

حجامت گرم و خشك در فرهنگ عامه اصطلاحاً به كوزه یا لیوان گذاری معروف می باشد. حجامت خشك در نقاط مختلفی از بدن انجام می شود و در درمان بسیاری از دردها و بیماریها نقش موثری دارد. اینگونه از حجامت موجب انبساط عروق و رفع انسداد آنها و تحریك دیواره مویرگها می شود و در افزایش توان سیستم ایمنی بدن نقش مهمی دارد.

حجامت تر با خارج نمودن مقداری از خون بیمار همراه می باشد که در مكاتب مختلف طب سنتی متفاوت می باشد، اما در طب اسلامی مواضع سر، بین دو كتف و كمر بیشتر تاكید شده است.

فواید استفاده از حجامت در درمان بیماری پسوریازیس:

به طوركلی حجامت یك روش درمانی بدون عوارض جانبی است و اگربه صورت تخصصی از آن استفاده شود برتری های فراونی نسبت به روشهای درمانی جاری مانند مصرف داروهای شیمیایی دارد. مزیتهای درمان با حجامت را می توان بطور خلاصه بدین شرح بیان كرد:
۱-حجامت یك روش درمانی بدون عوارض جانبی است.
۲-حجامت برای تمامی سنین (به جز چهارماه اول زندگی )كاربرد دارد.
۳-حجامت با حداقل توان فنی و تجهیزات اجرایی می تواند بیماری مزمن پسوریازیس را درمان كند.
۴-حجامت هیچگونه وابستگی فنی؛ علمی و ابزاری به خارج ازكشور ندارد.
۵-حجامت یك رفتار درمانی سرپایی است و نیازی به تجهیزات بیمارستانی ندارد.
۶-درحجامت فاكتورهای مداخله گر وجود ندارد و یك رفتار كامل موجب درمان می شود.

بهترين زمان جهت انجام حجامت:

حجامت در همه وقت مجاز نیست و زمان‌های خاصی برای مؤثرتر بودن آن توصیه شده است:

حجامت به لحاظ روزهای هفته: حجامت در روزهای فرد خصوصاً عصر یکشنبه و صبح پنجشنبه اثر بیشتری دارد. در عوض در روزهای چهارشنبه و جمعه نباید حجامت کرد. حجامت در ظهر روز جمعه بسیار زیان‌آور است.

حجامت به لحاظ فصول سال: بهترین اوقات حجامت در چهل روز نخست بهار و چهل روز آغاز پاییز می باشد و در فصل زمستان (خصوصاً دی ماه) و فصل تابستان (بجز ۱۴ حزیران که ذکر شد) حجامت اثر اندکی خواهد داشت.

در مورد افراد زیر نباید حجامت كرد:

۱-افرادی كه با تعریف طب اسلامی وطب سنتی دچار غلبه شدید بلغم هستند
۲-كودكان ازبدو تولد تا چهار ماهگی
۳-زنان باردار تا ماه چهارم بارداری
۴-زنان در مدت ایام عادت ماهیانه
۵-افراد دارای كمبود پلاكت خون
۶-افرادی كه دچار فشار خون مقطعی بالا هستند

توصیه‌ های قبل از حجامت:

۱- با شکم گرسنه و سیر حجامت نکنید.
۲- دوازده ساعت قبل از حجامت سیگار نکشید.
۳- یک ساعت قبل از حجامت انار یا شربت آب انار میل کنید تا از غلظت خون کاسته شود و همچین می‌توانید عسل، ماء الشعیر یا مایعات فراوان بنوشید.
۴- مایعات بدن در حد مناسب باشد.
۵- از با تجربه بودن شخصی که می خواهد شما را حجامت کند اطمینان داشته باشید.
۶- در صورتیکه در محل حجامت دارای پوست پر مویی هستید، ازاله نمودن موهای بدن در موضع حجامت توصیه می گردد.
۷- از حجامت در صبح زود و بخصوص قبل از صبحانه جدا پرهیز نمایید.

توصیه‌ های بعد از حجامت:

۱- تا دوازده ساعت سیگار نکشید.
۲- تا ۲۴ ساعت ورزش یا کار سنگین نکنید.
۳- تا ۲۴ ساعت ماهی و لبنیات و غذای شور و غذاهای سرد و تند و تیز مصرف نکنید.
۴- حداقل تا ۱۲ ساعت پس از انجام حجامت جهت جلوگیری از عفونت زخم، استحمام ممنوع می باشد.
۵- قبل و بعد از حجامت خوردن انار توصیه شده است و همچنین برای جبران ضعف احتمالی، نوشیدن شربتی از عسل پس از حجامت توصیه شده است.
۶- تا ۱۲ ساعت قبل و بعد از حجامت نزدیکی صورت نگیرد.
۷- طی شش ساعت اول پس از حجامت خوردن شربت عسل (یک قاشق عسل+یک لیوان آب ولرم+کمی گلاب) توصیه می شود.

سن مناسب برای انجام حجامت:

در طب سنتی، برخی حکما از قبیل بوعلی سینا و جرجانی  حجامت را از ۲ تا ۶۰ سالگی تجویز نموده اند. اما در طب اسلامی شروع حجامت جهت پیشگیری، از چهار ماهگی تجویز شده است. در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) که در کتب گوناگون از جمله استبصار جلد ۱ صفحه ۸۴  وارد شده است، ایشان به حجامت نقره در اطفال بالای چهار ماه به فاصله هر ماه یکبار توصیه نموده اند و آثار فراوانی برای آن ذکر نموده اند. این فواصل برای پیشگیری از بیماری ها توسط حجامت می باشد و فواصل مناسب جهت حجامت فرد بیمار باید توسط پزشک معالج تجویز شود.

مقایسه اهدای خون و حجامت:

در اهدای خون‌ حدود ۴۵۰ سی سی خون تازه با سوزن از ورید گرفته می‌شود ولی در حجامت با ایجاد مکش بین دو کتف و ایجاد خراش در آن حدود ۵۰ سی سی خون از مویرگ‌ های پشت خارج می‌شود. آزمایشات نشان داده که ترکیبات خون وریدی با خون حجامت تفاوت بسیار دارد. در حجامت خون سیاه و غلیظ است که خارج می‌شود، خونی که دارای اوره، چربی و ترکیبات زائد بیشتری نسبت به خون تازۀ ورید است.
برخی دیگر از فواید خاص حجامت که در اهدای خون دیده نمی‌ شود به این ترتیب است:
– حجامت سبب تنظیم و تقویت سیستم ایمنی بدن، سیستم هورمونی و سیستم عصبی می‌شود.
-حجامت از ابتلا به بیماری‌ها پیشگیری می‌کند.
ـ حجامت درمان کنندۀ ۱۵۰ نوع بیماری بوده یا در بهبود و کاهش اثرات آنها مؤثر است.
– انواع حجامت از بدو تولد تا آخر عمر برای بدن انسان مجاز و بلکه مفید و ضروری است.