گیاه مورد با نام علمی Myrtus communis با خواص ضد التهابی میرتول، باعث کاهش خارش ضایعات پوستی و پاک شدن سطح پوست از ضایعات پسوریازیس می شود. گیاه مورد خاصیت ضد باکتریایی دارد و سرشار از ویتامین ث بوده و زخمهای را التیام میبخشد. گیاه مورد در تمتم دارونامه های معتبر به عنوان یک گیاه […]
گیاه مورد با نام علمی Myrtus communis با خواص ضد التهابی میرتول، باعث کاهش خارش ضایعات پوستی و پاک شدن سطح پوست از ضایعات پسوریازیس می شود. گیاه مورد خاصیت ضد باکتریایی دارد و سرشار از ویتامین ث بوده و زخمهای را التیام میبخشد. گیاه مورد در تمتم دارونامه های معتبر به عنوان یک گیاه دارویی معرفی شده و خواص درمانی آن مورد بررسی قرار گرفته است و مواد موثره گل های این گیاه در مراقبت و نگهداری مو و پوست بسیار موثر است.
ظاهر گیاه مورد:
مورد با نام علمی Myrtus communis درختچه کوچکی است که ارتفاع ساقه آن در شرایط عادی بین ۱ تا ۳ متر است. برگهایی همیشه سبز، پایا، متقابل، ساده، نوکتیز، عاری از تار و دندانه، چرمی، به رنگ سبز تیره و معطر دارد. گلهای نسبتاً درشت و زیبای مورد، رنگ سفید و بوی مخصوصی دارند و از اردیبهشت ماه تا تیر ظاهر میشوند.
پیدایش گلهای این درختچه به صورتی است که مانند برگها وضع متقابل داشته و در کنار آنها، به ساقه میپیوندند. هر گل آن ۵ گلبرگ مساوی به صورت گسترده دارد، بطوری که وجود این حالت باعث میشود پرچمهای متعدد و فراوان گل تا انتهای میله و محل اتصال میله به نهنج به صورت دستهای از تارهای بلند و ظریف رویت میشوند.
برروی ساقهٔ درخت مورد برجستگیهایی به وجود میآید که گال GALL نامیده میشود. این برجستگیها دارای مقدار زیادی تانن بوده وبسیار قابض است. بنابر این مصرف دارویی دارد.
تاریخچه مصرف:
بر اساس کتاب گیاهان دارویی مرحوم دکتر زرگری، درختچه مورد از زمان باستان برای ایرانیان آشنا بوده است. بعضی ملل، از جمله یونانیان، برای این گیاه احترام خاصی قائل بودهاند. یونانیان مورد را سمبل جوانی و زیبایی میدانستند و برای نوعروسان تاجی از آن درست میکردند که به علت پایداری برگ مورد، نشانه عشق ماندگار و ابدی زن و شوهر بوده است. همچنین از تاج مورد در موفقیتها، افتخارات و یا فتوحات استفاده میشده است.
از قدیم برگ مورد را به عنوان ماده ضدعفونیکننده مورد استفاده قرار میدادند. از میوه آن جهت التیام زخمها و خونریزیها بهره میجستند. میوههای تازه به عنوان مقوی معده و ادرارآور مورد استفاده قرار میگرفتند.
در قرون وسطی استفاده چندانی از مورد به عنوان دارو نمیشد و از قرن ۱۶ میلادی به بعد که این گیاه به طور علمی مورد مطالعه قرار گرفت، استفاده از آن به عنوان مقوی معده، رفع ورم روده و اسهال خونی و بیماری های پوستی در بین مردم رایج شد.
رویشگاهها:
برگ، میوه و گلهای روی ساقه مورد دارای خواص دارویی هستند و این درختچه بیشتر در نواحی شمال ایران، فارس، کرمان، بندرعباس، یزد و گیلان غرب رویش دارد. مورد به طور خودرو در نواحی اطراف دریای مدیترانه واب وهوای معتدل میروید و به عنوان گیاه زینتی از آن استفاده میشود.
ترکیبات مهم مورد:
مهمترین ترکیبات مورد، رایحه (اسانس) آن میباشد که حاوی سینئول، میرتنول، پینن، ژرانیول، لینالول و کامفن است.
در سالهای اخیر پژوهشگران آلمانی و ایتالیایی ترکیبات آسیل فلوروگلوسینولها را در مورد کشف کردهاند که مسئول خاصیت ضد تورم آن است.
در قسمتهای مختلف، از جمله برگ، میوه و گال مورد، تانن، اسانس و مواد رزینی وجود دارد که خاصیت قوی قابض آن مربوط به تاننها است.
دانههای موجود در میوه حاوی ترکیبات روغنی از جمله اسیدهای چرب اولئیک، لینولئیک و پالمیتیک هستند.
طریقه و میزان مصرف مورد:
اسانس: مصرف ۱ تا ۲ قطره اسانس، تا چندین بار در روز بلامانع است. البته اسانس نباید به صورت خوراکی و مستقیماً مصرف شود.
دمکرده برگ: برای بهبود سرفه و سینوزیت، روی یک گرم برگ مورد یک لیوان آب جوش ریخته و به مدت ۲۰ دقیقه روی بخار بگذارید تا دم بکشد؛ سپس آن را صاف کرده و مصرف کنید.
طریقه مصرف در بیماری پوستی پسوریازیس:
در بیماری پوستی پسوریازیس سه استکان برگ خشک شده مورد را در یک لیوان آب جوشانده پس از صاف کردن آن را روزی چند مرتبه (هر ۸ ساعت یکبار) بر محل بمالید.
عوارض جانبی:
در موارد خاصی برخی افراد نسبت به ترکیبات مورد حساسیت به صورت خارش و جوشهای ریز در محل مصرف نشان دادهاند از اینرو ضروری است قبل از مصرف جهت تست حساسیت زایی، روی پوست بازو که به طرف بدن است، مقدار کمی از مورد مالیده و پس از ۲ ساعت در صورت عدم بروز حساسیت (قرمزی و خارش) استفاده گردد.
صور دارویی:
دمکرده، گرد مورد، عرق مورد، روغن مورد، تنتور مورد
احتیاط:
زنان باردار نباید اسانس مورد را مصرف کنند.
استفاده خوراکی بیش از اندازه از اسانس مورد (بیش از ۱۰ گرم) خطرناک است و میتواند باعث استفراغ، اسهال و مسمومیت شود. این مسئله بیشتر به دلیل سینئول موجود در آن میباشد.
موارد استفاده مورد:
اسانس مورد در محصولات بهداشتی، مانند صابون و شامپو و فرآوردههای پوستی، از جمله پماد و کرم و در عطر و ادکلن مورد استفاده قرار میگیرد. به طور متوسط از ۱۰۰ کیلوگرم برگ مورد، ۱۰ گرم اسانس به دست میآید. همچنین از چوب آن زغال فعالی با کیفیت عالی به دست میآید. چوب مورد بسیار محکم، قابل ارتجاع و دارای بافت ریز است و از آن در تهیه صنایع دستی، عصا و مبلمان استفاده میشود.
در کتاب مخزنالادویه درباره مورد چنین نوشته شده است:
مورد دارای آثار ادرارآور، تسکین سرفه، ضد اسهال، قابض، دافع خفقان، محلل اورام (ورمها)، مقوی معده و احشا، ضد زخم و بیماری پوستی پسوریازیس، درمان بواسیر، درمان زخم زبان و لثه میباشد. بوییدن برگ تازه آن مقوی دماغ (مغز) و ضماد آن جهت درد مفاصل و ضربه و شکستگی مفید است. طبخ (جوشانده) ریشه، برگ و میوه، روغن و عصاره آن مقوی مو و مانع افتادن و باعث دراز و سیاه شدن آن است.
نکات قابل توجه:
فرآوردههای تقویت موی این گیاه باید به صورت موضعی مصرف شوند.
آنچه به عنوان مورد در عطاریها عرضه میشود، اکثراً برگ و گاه مخلوط با میوههای خشکشده آن است.
با توجه به اینکه بیشتر خواص مورد مربوط به عطر آن است و عطر به مرور زمان کم میشود، لذا هر چه مورد تازهتر باشد، اثرات آن قویتر است.
نگهداری مورد در حرارت کم و دور از هوا و در ظروف شیشهای یا فلزی سربسته، از تبخیر سریع رایحه آن جلوگیری میکند.
با توجه به خاصیت ضد میکروبی قوی اسانس مورد، در بسیاری مواقع برگ مورد به طور جدا و یا مخلوط با گیاهان دیگر، مانند برگ اکالیپتوس، جهت ضدعفونی محیط و یا رفع احتقان (به خصوص در سرماخوردگی و فصول سرد) به شکل بخور استفاده میشود.
خواص و اثرات ذکر شده برای مورد (آس) در قانون ابن سینا مشابه با مخزن الادویه و اثرات گزارش شده جدید میباشد.