رایحه‌ درمانی یا عطر درمانی با نام علمی Aromatherapy يکي از شاخه هاي طب گياهي مي باشد که با استفاده از روغن هاي به دست آمده از گياهان مي تواند به درمان بیماری پوستی پسوریازیس کمک کند. در اين روش به منظور درمان عوارض ناشي از بيماريهاي پوستي که به علت مشکلات سيستم ايمني و استرس ايجاد مي شوند از روغن هاي گياهان ويژه ای استفاده مي شود. مؤسسه ملّي بهداشت آمریکا در سال ۱۹۹۲ اين شيوه را به عنوان يک درمان غير پزشکي به رسميیت شناخته و به دنبال آن مطالعاتي را جهت کاربرد آن به عنوان مکملي در کنار مراقبت هاي پزشکي نوين در بين ساير درمان هاي غيرپزشکي آغاز کرده است.

مطالعات علمی به طور دقیق ارتباط استرس و تشدید بیماری پسوریازیس را نشان داده اند و از طرف دیگر وجود بیماری پسوریازیس به خودی خود برای فرد مبتلا ایجاد استرس می کند. وجود لکه های پوستی پسوریازیس فرد را در مواجهه با اطرافیان حتی همسر و فرزندان دچار استرس می کند. از طرف دیگر انجام درمان های پسوریازیس نیز استرس زا است.

همچنین وقت گیر بودن و از طرف دیگر هزینه بر بودن درمان ها برای بیمارها ایجاد استرس می کند. یک روش بسیار مؤثر و کارآمد در مقابله با استرس استفاده از رایحه درمانی است و باید بدانیم هیچ اشکالی ندارد در شرایط سخت با کمک و مشاوره پزشک برای کوتاه مدت از رایحه درمانی استفاده کرد. هر اسانسي بوي ويژه اي دارد که پس از استنشاق به قسمتي از مغز مي رسد که مسئول کنترل استرس است. همچنين با نفوذ در پوست و ورود به جريان خون و دستگاه ايمني بطور فيزيولوژيک مؤثر و از استرس جلوگیری مي کند.

در این شرایط پیدا کردن روشهایی برای کم کردن و کنترل استرس اهمیت بالایی برخوردار است. باید بدانیم روشهای واقعی ومؤثر برای کسب آرامش و کاهش استرس و جود دارد. ما می توانیم با استفاده از این روشها و کم کردن استرس توانایی خود را برای مواجهه با بیماری پوستی پسوریازیس افزایش دهیم که رایحه درمانی روش بسیار مناسبی در این زمینه می باشد.

این شیوه که یکی از شیوه‌ های درمانی طب مکمل و جایگزین در جهان است از سوی بسیاری از مکاتب درمان‌ های طبیعی به‌عنوان درمان اصلی یا درمان کمکی برای درمان و تسکین بسیاری از بیماری های جسمی و روحی مورد استفاده قرار می‌گیرد. روغن های گیاهی با جذب شدن در بدن ما، تأثیرات خود را اعمال می کنند و باقی مانده آن به طور طبیعی از بدن دفع می شود. به علاوه این روغن ها می توانند بر هیجانات، ذهن و احساس نیز تأثیر بگذارند.
روغن های معطر گیاهی به راحتی از طریق پوست نفوذ کرده و مستقیما وارد گردش خون فرد می شوند و در نهایت در سیستم و اعضای داخلی جریان پیدا می کنند و خارج می شوند.

تاریخچه و مبدا عطر درمانی:

احتمالاً اولین بار مصریان باستان از عطر درمانی استفاده کردند و به صورت سنتی مصریان در مراسم مذهبی خود از روغن سدر برای مومیایی کردن اجساد استفاده می‌نمودند.در دوران شیوع طاعون بسیاری از افراد جهت جلوگیری از انتشار این بیماری روغن‌های معطر را می‌سوزاندند، زیرا اعتقاد داشتند که بوی خوش طاعون را ریشه کن می‌کند! استفاده از رايحه درماني به ۵ تا ۶ هزار سال پيش بر مي گردد و يكي از قديمي ترين روش ها براي درمان امراض جسمي و روحي به شمار رفته است. استفاده از اين روش در بسياري از تمدن هاي باستاني چون چين، مصر، يونان، و هند رواج داشته است. مثلاً در قرن ها پيش در طب آيوورودا ( سيستم طبابت هند قديم) گياهان خشك و تازه براي ماساژ آروماتيك به عنوان جنبه مهمي از درمان مورد استفاده قرار مي گرفته اند.

رنه موريس گاتفوس شيميدان فرانسوي از آروماتراپي براي درمان بسياري از بيماري ها استفاده مي كرد و او زماني كه دستش را كه به شدت سوخته بود را در كوزه حاوي اسانس اسطوخودوس فرو برد، شاهد بهبود سريع زخم هاي خود بود. به دنبال اين يافته او وقت خود را صرف آناليز خواص شيميايي اسانس هاي فرار كرد.

و ارزش درماني آن ها را در سوختگي هاي پوستي و عفوني ثابت كرد و در نهايت با درمان سربازان بسياري در جنگ جهاني اول وي در سال ۱۹۳۶، اصطلاح آروماتراپي را ابداع كرد. آروماتراپي از دو كلمه، آروما به معني رايحه و بوي خوشايند و تراپي يعني درمان مي باشد. تنوع آب و هوايي و پوشش گياهي، در ايران باعث شده كه در، درمان بيماري ها از گذشته هاي دور از گياهان معطر استفاده شود. هر چند كه علم آرو ماتراپي به معناي علم پايه اي آن در ايران جايگاهي نداشت اما توليد اسانس ها و استفاده از آن ها در طب سنتي رواج داشته است.

از بقراط پدر علم پزشكي و همچنين ابوعلي سينا فيلسوف و طبيب ايراني در اين زمينه ياد مي گردد. به طوريكه بقراط، حمام با مواد خوشبو و مالش با مواد معطر را توصيه كرده و همچنين او از مواد ضدعفوني كننده آروماتيك براي رهايي آتن از طاعون استفاده كرده است. اعتقاد بر اين است كه ابو علي سينا استفاده از روغن هاي معطر، براي درمان امراض را توصيه و اين روش را مجدداً احيا كرده است.

سرانجام در سال ۱۹۹۰ خانم مارگارت ماري آروماتراپي را به عنوان درمان گسترش داد.مطالعات علمي نشان داده اند که روغن هاي ضروري حاوي اجزاي شيميايي هستند که اثرات ويژه اي بر ذهن و جسم مي گذارند . ترکيب شيميايي آنها پيچيده بوده ولي عموماً حاوي الکل ها ، استرها ، کتون ها ، آلدئيدها و ترپن ها هستند .

اين روغن ها حس بويايي ما را به شدّت تحريک مي کنند و ثابت شده بوها اثر مهمّي بر احساسات و کنترل استرس ما دارند .احتمالاً اولین بار مصریان باستان از عطر درمانی استفاده کردند و به صورت سنتی مصریان در مراسم مذهبی خود از روغن سدر برای مومیایی کردن اجساد استفاده می‌نمودند.در دوران شیوع طاعون بسیاری از افراد جهت جلوگیری از انتشار این بیماری روغن‌های معطر را می‌سوزاندند، زیرا اعتقاد داشتند که بوی خوش طاعون را ریشه کن می‌کند! استفاده از رايحه درماني به ۵ تا ۶ هزار سال پيش بر مي گردد و يكي از قديمي ترين روش ها براي درمان امراض جسمي و روحي به شمار رفته است. استفاده از اين روش در بسياري از تمدن هاي باستاني چون چين، مصر، يونان، و هند رواج داشته است. مثلاً در قرن ها پيش در طب آيوورودا ( سيستم طبابت هند قديم) گياهان خشك و تازه براي ماساژ آروماتيك به عنوان جنبه مهمي از درمان مورد استفاده قرار مي گرفته اند.
رنه موريس گاتفوس شيميدان فرانسوي از آروماتراپي براي درمان بسياري از بيماري ها استفاده مي كرد و او زماني كه دستش را كه به شدت سوخته بود را در كوزه حاوي اسانس اسطوخودوس فرو برد، شاهد بهبود سريع زخم هاي خود بود. به دنبال اين يافته او وقت خود را صرف آناليز خواص شيميايي اسانس هاي فرار كرد.

و ارزش درماني آن ها را در سوختگي هاي پوستي و عفوني ثابت كرد و در نهايت با درمان سربازان بسياري در جنگ جهاني اول وي در سال ۱۹۳۶، اصطلاح آروماتراپي را ابداع كرد. آروماتراپي از دو كلمه، آروما به معني رايحه و بوي خوشايند و تراپي يعني درمان مي باشد. تنوع آب و هوايي و پوشش گياهي، در ايران باعث شده كه در، درمان بيماري ها از گذشته هاي دور از گياهان معطر استفاده شود. هر چند كه علم آرو ماتراپي به معناي علم پايه اي آن در ايران جايگاهي نداشت اما توليد اسانس ها و استفاده از آن ها در طب سنتي رواج داشته است. از بقراط پدر علم پزشكي و همچنين ابوعلي سينا فيلسوف و طبيب ايراني در اين زمينه ياد مي گردد. به طوريكه بقراط، حمام با مواد خوشبو و مالش با مواد معطر را توصيه كرده و همچنين او از مواد ضدعفوني كننده آروماتيك براي رهايي آتن از طاعون استفاده كرده است.

اعتقاد بر اين است كه ابو علي سينا استفاده از روغن هاي معطر، براي درمان امراض را توصيه و اين روش را مجدداً احيا كرده است. سر انجام در سال ۱۹۹۰ خانم مارگارت ماري آروماتراپي را به عنوان درمان گسترش داد.مطالعات علمي نشان داده اند که روغن هاي ضروري حاوي اجزاي شيميايي هستند که اثرات ويژه اي بر ذهن و جسم مي گذارند . ترکيب شيميايي آنها پيچيده بوده ولي عموماً حاوي الکل ها ، استرها ، کتون ها ، آلدئيدها و ترپن ها هستند . اين روغن ها حس بويايي ما را به شدّت تحريک مي کنند و ثابت شده بوها اثر مهمّي بر احساسات و کنترل استرس ما دارند .

عطر درمانی چگونه عمل می كند؟

گیرنده‌های بویایی در سلول‌های تشکیل‌دهنده خارجی‌ ترین لایه‌ پوست موسوم به «کراتینوسیت‌»ها نیز یافت می‌شوند و فعال‌ سازی این گیرنده‌ها در نهایت میزان جابه‌ جایی و تکثیر این سلول‌های پوستی را افزایش می‌دهد. با استفاده از نمونه‌های برگرفته از سلول‌های خارجی‌ترین لایه پوست در محیط کشت آزمایشگاهی و پوست انسان مشخص شد که فعال‌سازی OR2AT4 مسیر سیگنالی را مورد هدف قرار می‌دهد که به انباشت بیشتر کلسیم در سلول‌ها منجر می‌شود و در عوض جابه‌جایی سریع‌تر و تکثیر سلول‌های خارجی‌ترین لایه پوست را به همراه دارد. این فرآیند در نهایت ترمیم جراحات را تسهیل می‌کند و سرعت شفای زخم‌ها را بالا می‌ برد.

پوست بدن انسان خیلی بیش از آنكه تا كنون تصور كرده ایم توان جذب دارد. تحقیقات هم اكنون ثابته كرده اند كه برخی داروها را اگر به مدت كافی با نوارهای خاص نگه دارنده روی پوست بدن قرار دهند آنها به آسانی جذب پوست شده و آثار درونی می گذارند. مواد بودار ذراتی پخش می كنند كه آنها را مولكول های باردار یا مولكول های ناشر بو می نامند. دماغ انسان این مولكول های ناپیدا را می گیرد و سپس اطلاعاتی ویژه از آنها به چند بخش خاص مغز می فرستند و مغز آن اطلاعات را به عنوان بوهای آشنا یا بیگانه یا دلپسند یا خوب یا بد و غیره طبقه بندی و تفسیر می كند.

فواید عطر درمانی در درمان آرتریت پسوریازیس:

اگرچه بر اساس مطالعات انجام شده روغن‌های معطر می‌توانند از طریق بوییدن تأثیر گذار باشند، ولی مالش آنها بر روی پوست نیز از جمله روش‌های قابل اعتماد در درمان است. مطالعه‌ای که بر روی ۹ بیمار مبتلا به آرتریت روماتوئید انجام شده نشان داده است که روغن‌های معطر می‌توانند سبب کاهش علائم این بیماری از جمله بهبود درد و بهبود خشک شدن مفاصل در فرد گردد.

نکات قابل توجه:

به علت این که مولکول‌ های این مواد به سرعت از طریق پوست جذب گردش خون می‌شوند، ازاین رو می‌توانند اثر مهمی در درمان داشته باشند، ولی نکته مهم عوارض جانبی این روغن هاست که اگر توسط فرد غیر مجرب و بدون مشاوره با پزشک متخصص به کار برده شود، ظهور می‌نماید.
توصیه می‌‌شود، افرادی که برای اولین بار از این روغن‌ها استفاده می کنند، قبل از استفاده قطره‌ای از روغن را روی پوست ساعد یا قسمت خارجی ران بچکانند و سپس روی آن یک پانسمان قرار دهند اگر پس از ۴۸ ساعت خارش یا التهابی بر روی پوست ایجاد نشود نشان می دهد که نسبت به آن آلرژی ندارند و استفاد مکرر آن آسیبی به آنها وارد نمی کند .

با اینحال توصیه می شود این روغنها را بدون مشاوره پزشک متخصص بکار نبرید. چراکه دانستن عقبه سلامت افراد برای استفاده از این روغن ها مهم می باشد.

روغن گیاهی درخت كاج Pine oil با خاصیت سم‌ زدایی و تصفیه بدن برای كنترل و كاهش علائم بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود. بهبود علائمی مانند خارش و قرمزی پوست در بیماران مبتلا به پسوریازیس از جمله خواص استفاده از روغن درخت كاج است. متخصصان پوست، استفاده از روغن درخت كاج را در بازسازی لایه‌های آسیب‌دیده پوست، نرمی و درخشندگی آن مؤثر می‌دانند. از اسانس موجود در برگ درخت كاج در ساخت انواع محصولات آرایشی استفاده می‌شود. روغن درخت كاج رایحه‌ای شیرین داشته و در تولید انواع عطر نیز استفاده می‌شود.

در گذشته از این روغن برای از بین بردن شپش‌های مو استفاده می‌شد و در حال حاضر نیز توصیه متخصصان ماساژ پوست سر با روغن درخت كاج قبل از حمام به منظور تقویت موها و پیشگیری از ریزش آنها است.

روغن ترنج در آروماتراپی : ترنج برای درمان استرس، افسردگی، اضطراب و بیماریهای پوست مانند پسوریازیس و اگزما استفاده می شود.

طریقه استفاده از رایحه درمانی:

حمام آروماتراپی: چند قطره اسانس مورد نظر را به داخل وان حمام حاوی آب گرم بریزید و سپس به مدت ۱۵ دقیقه داخل وان قرار بگیرید و همواره نفس عمیق بکشید.

استشمام: ده قطره روغن مورد نظر را روی حوله و یا ده قطره از اسانس مذکور را درنصف لیوان آب گرم بریزید و آن را استنشاق کنید.

ماساژ: بسته به محل موضع مقدار اسانس مناسب را به محل مورد ماساژ آغشته و ماساژ دهید.

روش بخور دادن با استفاده از روغن های معطر: یک ظرف نسبتاً بزرگ را پر از آب کنید، آنرا روی حرارت قرار داده اجازه دهید به جوش بیاید. سپس به ازای هر ۶ فنجان آب ۷ – ۵ قطره از عصاره گیاه مورد نظر را درون آن بریزید. سر خود را بالای ظرف نگه دارید و روی سرتان یک حوله بیندازید. سپس چشم هایتان را ببندید و نفس های آرام و عمیق بکشید. بمدت ۱۵ دقیقه به این کار ادامه دهید. فقط مراقب باشید که سرتان را بیش از اندازه به آب در حال جوش نزدیک نکنید. اگر می خواهید در حمام این کار را انجام دهید می توانید ۱۰ – ۱۵ قطره از اسانس معطر را داخل آب وان بریزید.

خواص ماساژ با رايحه درماني:

ماساژ با اسانس هاي ويژه رايحه درماني به طرق زير تأثير مي گذارند :
۱- از بين بردن سموم ساخته شده در عضلات و کاهش گرفتگی هاي مداوم
۲- تحريک مستقيم لنفاوی و کمک به گردش خون و انتقال اکسيژن و نيتروژن به پوست، عضلات و اندام هاي حياتی
۳- تحريک و در صورت لزوم تسکين مستقيم عصبی مرکزي به منظور بهبود عملکرد دستگاه هاي بدن و کمک به افزايش حفظ سلامتی
۴- تأثير بر غدد درون ريز و غدد مخاطي با کمک به ساخته شدن هورمون و حفظ شرايط متعادل بدن
۵- ايجاد سلامت ذهني و جسمي، کاهش استرس، افزايش قدرت دفاعی بدن

چه انتقاداتی به این روش وارد است؟

روش عطر درمانی ممكن است به علت هزینه نسبتا گران آن هیچ گاه استفاده خیلی گسترده نیابد. تولید روغن های معطر گیاهی و نگهدای آنها كه باید در شرایطی خاص باشد تا خواص آنها ناپدید نشوند هزینه نسبتا گران دارد و البته هشت تا ده جلسه درمان نیز ارزان نیست. بنابراین چون روش عطر درمانی زمانی نسبتا دراز میگیرد تا نتایج درمانی مطلوب دهد و از داروهای نسبتا گران بها استفاده میكند، امكان اینكه یكی از روش های خیلی گسترده پزشكی شود اندك است.