مقایسه رژیم درمانی اسید سالسیلیک ۲ درصد و بتامتازون با روغن ماهی در پسوریازیس
مقایسه رژیم درمانی اسید سالسیلیک ۲ درصد و بتامتازون با روغن ماهی در پسوریازیس

در این کارآزمایی بالینی تصادفی دوسوکور، ۳۹ بیمار مبتلا به پسوریازیس پلاک دار مزمن از بین بیماران مراجعه کننده به درمانگاه های تخصصی پوست شهر بیرجند انتخاب شدند.

روغن ماهی موضعی در بهبود علائم بیماری پسوریازیس اثر یکسانی با ترکیب اسید سالیسیلیک و بتامتازون موضعی دارد. در این کارآزمایی بالینی تصادفی دوسوکور، ۳۹ بیمار مبتلا به پسوریازیس پلاک دار مزمن از بین بیماران مراجعه کننده به درمانگاه های تخصصی پوست شهر بیرجند انتخاب شدند.

پسوریازیس بیماری شایع:

پسوریازیس بیماری شایعی است که در ۱ تا ۳ درصد جمعیت نواحی مختلف دنیا دیده می شود. این بیماری زمینه ژنتیکی دارد و در بعضی خانواده هاتوارث اتوزومال غالب هم دیده شده است. بروز بیماری تحت تأثیر برخی عوامل محیطی همچون استرس است و در کل می توان گفت که این بیماری وابسته به ژنتیک و محیط است. مشخصه بیماری دوره های تشدید و تخفیف بیماری است که بیش تر از نظر روانی بیمار را تحت تاثیر قرار میدهد و باعث تضعیف روحیه و کاهش اعتماد به نفس افراد می شود و شخص را وادار به پنهان کاری و گوشه گیری می کند و به تبع آن افسردگی و صدمه های جبران ناپذیر روحی و روانی روی می دهد. برای درمان این بیماری داروهای مختلفی اعم از موضعی و عمومی پیشنهاد شده است که به کارگیری آنها عوارض گوناگون و همچنین صرف هزینه های سنگین اقتصادی را به دنبال دارد. و از آنجا که تلاش برای به دست آوردن رژیم درمانی مؤثر و کم خطر همیشه یکی از اولویتهای بهداشتی است و کارآیی و بی خطر بودن روغن ماهی موضعی در درمان پسوریازیس در مقاله های متعددی ثابت شده ولی در بعضی مطالعه ها هیچ بهبودی مشاهده نشده است، این مطالعه به منظور مقایسه اثر درمانی دو رژیم اسید سالسیلیک ۲ درصد و بتامتازون با روغن ماهی موضعی در تخفیف علائم پسوریازیس و لگاریس انجام شد.

مقایسه رژیم درمانی اسید سالسیلیک ۲ درصد و بتامتازون با روغن ماهی موضعی در بهبود علائم پسوریازیس:

در این کارآزمایی بالینی بیماران مبتلا به پسوریازیس و لگاریس مزمن که به درمانگاه های تخصصی پوست شهر بیرجند در یک سال مراجعه کرده بودند پس از بیوپسی توسط متخصص پوست و تأیید تشخیص بیماری و پس از اعلام رضایت در مطالعه شرکت داده شدند. تعداد ۳۹ بیمار مبتلا به پسوریازیس و الگاریس مزمن در این مطالعه شرکت کردند. بیماران از نظر سن و جنس یکسان سازی شدند که برای ۲۰ نفر (گروه اول) ترکیب پودر اسید سالسیلیک ۲ درصد، ۶۸ گرم پماد بتامتازون ۱ / ۰ درصد و ۳۰ گرم پماد وازلین و برای ۱۹ نفر دیگر گروه دوم) روغن ماهی موضعی تجویز شد.

پودر اسید سالسیلیک از کارخانه مرک آلمان، پماد بتامتازون از کارخانه دارو پخش ایران و پماد وازلین از کارخانه فارماشیمی ایران و روغن ماهی از کارخانه سون سیس انگلستان تهیه شد. داروی ترکیبی توسط یک داروخانه ساخته و سپس داروهای هر دو گروه در ظرف های مشابه و یکرنگ به بیماران داده شد.

از بیماران خواسته شد روزی دو بار به مدت دو ماه دارو را روی ضایعه ها بمالند. برای هر بیمار پرسش نامه ای در نظر گرفته شد که علاوه بر اطلاعات دموگرافیک بیمار مشخصه های ضایعه بر اساس قطر پلاک، قرمزی و پوسته ریزی بر اساس سیستم PASI (Psoriasis Area and Severity Index) ارزیابی و ثبت می شد. قطر پلاک با استفاده از خط کش واحد بر حسب سانتی متر ثبت می شد. درجه پوسته ریزی و قرمزی نیز توسط محقق ارزیابی و ثبت می شد. پوسته ریزی درجه یک هنگامی بود که پوسته های سفید نقره ای ضخیم و چسبنده کل سطح پلاک را پوشانده است. در پوسته ریزی درجه دو، پوسته ها نمای شبکه ای دارند ولی کل سطح پلاک را نمی پوشانند و در نوع سوم، پوسته ها فقط به مقدار ناچیز در سطح ضایعه وجود دارند. درجه بندی قرمزی به صورت زیر بود: درجه یک: کاهش واضح قرمزی، درجه دو: کاهش مختصر قرمزی، درجه سه: عدم تغییر قرمزی، تمام بیماران بعد از پایان دوره درمانی دو ماهه دوباره توسط محقق معاینه و تغییرهای قطر پلاک، قرمزی و پوسته ریزی طبق درجه بندی مذکور ارزیابی و ثبت شد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از آزمون های آماری مجذور کای، تی زوج و مستقل و توسط نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند.

یافته ها:

سن اکثر بیماران (۱۱ نفر در گروه اول و ۱۰ نفر در گروه دوم) در محدوده ۲۰ تا ۴۰ سال بود.

۵۶/۴ درصد بیماران (۱۱ نفر در گروه اول و ۱۱ نفر در گروه دوم) مرد و ۴۳/۶ درصد (۹ نفر در گروه اول و ۸ نفر در گروه دوم) زن بودند. شایع ترین نواحی درگیر مناطق اکستانسور بدن، پوست سر و ناخن بودند. شایع ترین علائم همراه بیماری سوزش، خارش و پوسته ریزی بود.

شایع ترین عوامل تشدید کننده بیماری استرس روحی و ضربه (پدیده کوبتر) بود که در ۲۸/۲ درصد بیماران (۷ نفر در گروه اول و ۴ نفر در گروه دوم) مثبت بود.

پدیده کوبتر یا ایزومورفیک عبارت است از ایجاد بیماری در محل ضربه به پوست که به خصوص در بیماری پسوریازیس دیده می شود گرچه در بیماری های دیگر مثل لیکن پلان و اگزماهای حاد و غیره نیز دیده می شود.

قبل از شروع درمان پوسته ریزی در تمام بیماران دو گروه به اندازه های مختلف وجود داشت که در مراجعه مجدد بعد از درمان، در ۱۹ نفر از بیماران گروه اول و ۱۶ نفر از بیماران گروه دوم کاهش یافت که این تفاوت معنی دار بود (جدول شماره ۱).

قرمزی شدید قبل از درمان در ضایعه های تمام بیماران هر دو گروه وجود داشت، ولی بعد از ختم درمان در ۱۳ نفر از بیماران گروه اول کاهش شدید ۵ نفر کاهش مختصر مشاهده شد و در ۲ نفر هیچ تغییری مشاهده نشد. از ۱۹ بیمار گروه دوم ۱۱ نفر کاهش شدید ۶ نفر عدم تغییر را نشان دادند ولی این اختلاف از نظر آماری معنی دار نبود.

قبل از شروع درمان میانگین قطر پلاک در گروه اول ۲/۷۵ سانتی متر و در گروه دوم ۲/۳۰ سانتی متر بود که بعد از ختم درمان میانگین قطر پلاک در گروه اول ۲/۵۵ سانتی متر و در گروه دوم ۲/۶۲ سانتی متر بود و این اختلاف معنی دار نبود جدول شماره ۲).

بحث و نتیجه گیری:

این مطالعه نشان داد مصرف موضعی روغن ماهی در بهبود علائم بیماری پسوریازیس اثری مشابه ترکیب اسید سالسیلیک و بتامتازون موضعی دارد. بنابراین می توان از آن به عنوان یک درمان موضعی استفاده کرد. اخیرا گروهی از محققین کشورهای اطریش، چک، آلمان، اسلواکی و لهستان گزارش کرده اند که انفوزیون داخل وریدی امولوسیون روغن ماهی در بهبود علائم پسوریازیس و لگاریس مؤثر است. در این مطالعه تصادفی دوسوکور چند مرکزی که بر روی ۵۴ مرد و ۲۹ زن مبتلا به پسوریازیس انجام شد، برای گروه اول (۴۳ بیمار) انفوزیون داخل وریدی امولوسیون روغن ماهی انجام شد و برای گروه دوم (۴۰ نفر) دارونما تجویز شد که در گروه اول ۳۷ درصد پاسخ درمانی مناسب مشاهده شد (در مقابل ۲۳ درصد در گروه شاهد و این اختلاف از نظر آماری معنی دار بود. این پژوهشگران نتیجه گرفتند که تجویز داخل وریدی امولوسیون روغن ماهی یک روش درمانی مؤثر و بی ضرر در درمان پسوریازیس و لگاریس است.

پزشکان دانشگاه شفیلد در انگلستان اثر روغن ماهی خوراکی را بر روی ۲۸ بیمار مبتلا به پسوریازیس مورد بررسی قرار دادند و مشخص شد روغن ماهی باعث کاهش پوسته ریزی، قرمزی قطر ضایعه و خارش می شود که این نتایج با نتایج این مطالعه مشابه بود.) اما در پژوهشی دیگر، پس از ۴ ماه درمان با افزودن روغن ماهی خوراکی به رژیم غذایی بیماران مبتلا به پسوریازیس هیچ بهبودی مشاهده نشد که نتایج این مطالعه با نتایج مطالعه حاضر متفاوت بود. البته روش مطالعه حاضر نیز استفاده از روغن ماهی موضعی) متفاوت بود

نتایج این مطالعه با نتایج مطالعه اسکوبار و همکاران در دانشگاه بوئنس آیرس آرژانتین که اثر روغن ماهی موضعی بر روی ۲۵ بیمار مبتلا به پسوریازیس را مورد ارزیابی قرار دادند مشاهت دارد. در این مطالعه پس از درمان با روغن ماهی کاهش قابل ملاحظه ای در ضخامت پلاک، پوسته ریزی و قرمزی مشاهده شد.

در مطالعه حاضر قطر پلاک و قرمزی ضایعه ها پس از درمان در هر دو گروه کاهش یافت. همچنین پوسته ریزی ضایعه ها بعد از درمان در هر دو گروه بیماران فروکش کرد که این کاهش در گروه یک (بتامتازون و اسید سالسیلیک) بیش تر و از نظر آماری این اختلاف معنی دار بود که احتمالا به علت اثر کراتولتیک اسید سالسیلیک است.

با بررسی سه خصیصه گفته شده در بالا به جز در قسمت پوسته ریزی ضایعه ها تفاوت معنی داری بین دو گروه مشاهده نشد. به نظر می رسد دو رژیم درمانی به جز در کاهش پوسته ریزی که در گروه اول بیش تر به چشم می خورد آثار درمانی یکسان دارند.

و سپاسگزاری:

از همکاری آقایان دکتر حسن هنرور اسدالهی و دکتر محمد منتظری صمیمانه تشکر می شود.

  • منبع خبر : دکتر رضا قادری، فرح مادرشاهیان